Door het vallen van het kabinet zijn er in november nieuwe verkiezingen. De bestuurscultuur stond flink in het publieke oog. Na een rondgang langs de (concept)programma’s van politieke partijen vind je hieronder wat de politieke partijen in Nederland over belangenbehartiging, lobby, en public affairs zeggen.
De verkiezingsuitslag van november 2023 heeft niet alleen effect op wat we in Nederland gaan regelen. Ook de manier waarop beleid tot stand komt is in toenemende mate onderdeel van de inzet bij de verkiezingen. Méér invloed voor de regio's en burgerinitiatieven? Een lobbyregister voor politici én ambtenaren? Ook een lobby-verbod voor oud-bewindslieden passeert de revue. Het zijn allemaal zaken die ons vak en de beeldvorming over onze beroepsgroep raken.
Lobbyregister en transparantie van besluitvorming
Volt stelt dat “de toegang tot het besluitvormingsproces niet voor iedereen gelijk is” en dat er nog te vaak “integriteitskwesties zijn rondom oud-bestuurders en oud-politici”. Daarom pleiten zij voor een “verplicht lobbyregister voor de overheid en het parlement”. Tevens wenst Volt het Europese lobbyregister te versterken. Ook Pieter Omtzigt, mede-auteur van de Nota integriteit bewindspersonen en topambtenaren, pleit in zijn basisdocument van NSC voor een register. Ook maakt GroenLinks-PvdA zich sterk voor een “een lobbyregister voor de Rijksoverheid waarin ambtenaren en politici vermelden met welke belangenorganisaties over welke onderwerpen contact is geweest voor het maken van beleid”. De SP vindt dat “ministers en andere bestuurders” transparant moeten moeten zijn over “al hun contacten met lobbyisten”. Over het parlement spreekt de SP zich niet uit. De Partij voor de Dieren verscherpt het streven naar een register en wil dat er “op alle niveaus van bestuur en volksvertegenwoordiging” een openbaar lobbyregister komt. Tevens willen ze net als Volt en NSC dat wetsvoorstellen en beleidsmaatregelen “vermelden welke invloed lobbyisten op de voorstellen hebben gehad”.
De ChristenUnie pleit enkel voor een beter Europees register en meer “transparantie over de onderhandelingen tussen Europees Parlement en de Raad, bijvoorbeeld over agenda's en deelnemers van onderhandelingen”. En ook de Partij voor de Dieren en Volt pleiten expliciet voor verdergaande registers bij de Europese instellingen.
Diverse andere partijen maken geen expliciete melding van een register, maar spreken wel over meer openheid. De BBB geeft bijvoorbeeld aan dat ze willen dat Nederlanders “beter begrijpen” hoe de politiek hun belangen behartigt. Daarom willen ze “het beleids- en parlementair proces meer inzichtelijk” maken voor burgers. Daarnaast wil de BBB ook dat “ALLE belangen (economisch, sociaal, ecologisch, maatschappelijk) op tafel” liggen en worden gewogen”. Hiertoe willen ze “nieuwe manieren uitproberen” om mensen bij beleid te betrekken.
De VVD wil een open overheid die zorgt “voor goede en open informatievoorziening aan de Tweede Kamer en de samenleving”. BVNL vindt dat het gepolder in achterkamertjes moet stoppen en wil daarom stoppen met zaken zoals “klimaattafels” en het “landbouwakkoord”.
Versterkt integriteitsbeleid en het toezicht daarop
Diverse partijen pleiten voor een aangescherpt integriteitsbeleid voor bestuurders. Zo bepleit NSC in hun basisdocument dat de Nederlandse bestuurscultuur ondoorzichtig en in zichzelf gekeerd is en daarmee kwetsbaar voor “corruptie, belangenverstrengeling en integriteitsproblemen”. Aan de hand van de aanbevelingen van GRECO, die Nederland tot nu toe niet heeft opgevolgd, zouden stevige stappen moeten worden gezet. Aldus NSC, die vanuit het verkiezingsprogramma van Volt, Partij voor de Dieren en GroenLinks-PvdA bijval krijgt. GroenLinks-PvdA wil dat Nederland een “voorloper in integriteit wordt”. Daarom stellen ze voor stevigere schenkingsregels te stellen (max €20.000) en willen ze bijvoorbeeld dat schenkingen boven de €1000,- aan politieke partijen openbaar worden. Ook de SP is voor sterkere openbaarheid van schenkingen. Het CDA bepleit een “herziening van het integriteitsbeleid voor ambtenaren, bestuurders en volksvertegenwoordigers”, maar is daar minder concreet over.
Daarnaast zijn er diverse partijen die bepaalde groepen willen weren. De Partij voor de Dieren ziet integer bestuur vormkrijgen door “de lobbymacht van multinationals, de agro-industrie en andere commerciële en financiële belangen in te perken en burgerparticipatie te versterken”. Aan de andere kant van het politieke spectrum wil de PVV dat belastinggeld niet massaal wordt weggeven “aan linkse clubs als Milieudefensie”. BVNL wil dat de invloed van “Big Tech bedrijven” kritisch tegen het licht wordt gehouden, Volt wil lobbyisten van de “nicotine-industrie” weren en NSC en Forum voor Democratie vinden dat “De besteding van de opbrengsten van loterijen en lobbyclubs (…) veel strakker gereguleerd” moet worden evenals de invloed van “oliemaatschappijen”.
Volt, NSC, Partij voor de Dieren en GroenLinks-PvdA pleiten daarbij voor een autoriteit die toeziet op de naleving van integriteitsregels. GroenLinks-PvdA heeft hier specifieke plannen voor en wil het “College Rechtspositie Politieke Ambtsdragers” uitbreiden.
Draaien en afkoelen
De afkoelperiode voor oud-politici heeft het ook tot de verkiezingsprogramma’s geschopt. Het CDA bepleit een “lobbyverbod voor oud-ministers”, GroenLinks-PvdA wil het college Rechtspositie Politiek Ambtsdragers opdragen om nieuwe banen van “bewindspersonen, Kamerleden en topambtenaren” in de eerste twee jaar te laten toetsen op het gebied van belangenverstrengeling. Ook NSC en Volt bepleiten het aanpakken van draaideurconstructies. Volt bepleit “een lobbyverbod met afkoelperiode voor uit dienst getreden topambtenaren en bewindspersonen”
Versterken regionale en lokale inspraak van burgers
De regio’s zijn in toenemende mate onderwerp van gesprek, ook op het gebied van de totstandkoming van beleid. Het verbeteren van de burgerinspraak is opgenomen in de verkiezingsprogramma’s van 50 PLUS, BBB, Volt, Forum, CDA, NSC, SP, PVV, JA21. De BBB stelt voor om inwoners sterker te betrekken bij besluitvorming in hun omgeving: “Inwoners weten zelf wat er in de omgeving speelt en waar behoefte aan is. Ze hebben zeggenschap over de eigen omgeving en worden vanaf het begin bij plannen betrokken.” JA21 pleit voor “Een Nationaal Programma Democratisering en Regio om directere inspraak van alle Nederlanders te bevorderen”.
Lobbyregister en transparantie van besluitvorming
Volt stelt dat “de toegang tot het besluitvormingsproces niet voor iedereen gelijk is” en dat er nog te vaak “integriteitskwesties zijn rondom oud-bestuurders en oud-politici”. Daarom pleiten zij voor een “verplicht lobbyregister voor de overheid en het parlement”. Tevens wenst Volt het Europese lobbyregister te versterken. Ook Pieter Omtzigt, mede-auteur van de Nota integriteit bewindspersonen en topambtenaren, pleit in zijn basisdocument van NSC voor een register. Ook maakt GroenLinks-PvdA zich sterk voor een “een lobbyregister voor de Rijksoverheid waarin ambtenaren en politici vermelden met welke belangenorganisaties over welke onderwerpen contact is geweest voor het maken van beleid”. De SP vindt dat “ministers en andere bestuurders” transparant moeten moeten zijn over “al hun contacten met lobbyisten”. Over het parlement spreekt de SP zich niet uit. De Partij voor de Dieren verscherpt het streven naar een register en wil dat er “op alle niveaus van bestuur en volksvertegenwoordiging” een openbaar lobbyregister komt. Tevens willen ze net als Volt en NSC dat wetsvoorstellen en beleidsmaatregelen “vermelden welke invloed lobbyisten op de voorstellen hebben gehad”.
De ChristenUnie pleit enkel voor een beter Europees register en meer “transparantie over de onderhandelingen tussen Europees Parlement en de Raad, bijvoorbeeld over agenda's en deelnemers van onderhandelingen”. En ook de Partij voor de Dieren en Volt pleiten expliciet voor verdergaande registers bij de Europese instellingen.
Diverse andere partijen maken geen expliciete melding van een register, maar spreken wel over meer openheid. De BBB geeft bijvoorbeeld aan dat ze willen dat Nederlanders “beter begrijpen” hoe de politiek hun belangen behartigt. Daarom willen ze “het beleids- en parlementair proces meer inzichtelijk” maken voor burgers. Daarnaast wil de BBB ook dat “ALLE belangen (economisch, sociaal, ecologisch, maatschappelijk) op tafel” liggen en worden gewogen”. Hiertoe willen ze “nieuwe manieren uitproberen” om mensen bij beleid te betrekken.
De VVD wil een open overheid die zorgt “voor goede en open informatievoorziening aan de Tweede Kamer en de samenleving”. BVNL vindt dat het gepolder in achterkamertjes moet stoppen en wil daarom stoppen met zaken zoals “klimaattafels” en het “landbouwakkoord”.
Versterkt integriteitsbeleid en het toezicht daarop
Diverse partijen pleiten voor een aangescherpt integriteitsbeleid voor bestuurders. Zo bepleit NSC in hun basisdocument dat de Nederlandse bestuurscultuur ondoorzichtig en in zichzelf gekeerd is en daarmee kwetsbaar voor “corruptie, belangenverstrengeling en integriteitsproblemen”. Aan de hand van de aanbevelingen van GRECO, die Nederland tot nu toe niet heeft opgevolgd, zouden stevige stappen moeten worden gezet. Aldus NSC, die vanuit het verkiezingsprogramma van Volt, Partij voor de Dieren en GroenLinks-PvdA bijval krijgt. GroenLinks-PvdA wil dat Nederland een “voorloper in integriteit wordt”. Daarom stellen ze voor stevigere schenkingsregels te stellen (max €20.000) en willen ze bijvoorbeeld dat schenkingen boven de €1000,- aan politieke partijen openbaar worden. Ook de SP is voor sterkere openbaarheid van schenkingen. Het CDA bepleit een “herziening van het integriteitsbeleid voor ambtenaren, bestuurders en volksvertegenwoordigers”, maar is daar minder concreet over.
Daarnaast zijn er diverse partijen die bepaalde groepen willen weren. De Partij voor de Dieren ziet integer bestuur vormkrijgen door “de lobbymacht van multinationals, de agro-industrie en andere commerciële en financiële belangen in te perken en burgerparticipatie te versterken”. Aan de andere kant van het politieke spectrum wil de PVV dat belastinggeld niet massaal wordt weggeven “aan linkse clubs als Milieudefensie”. BVNL wil dat de invloed van “Big Tech bedrijven” kritisch tegen het licht wordt gehouden, Volt wil lobbyisten van de “nicotine-industrie” weren en NSC en Forum voor Democratie vinden dat “De besteding van de opbrengsten van loterijen en lobbyclubs (…) veel strakker gereguleerd” moet worden evenals de invloed van “oliemaatschappijen”.
Volt, NSC, Partij voor de Dieren en GroenLinks-PvdA pleiten daarbij voor een autoriteit die toeziet op de naleving van integriteitsregels. GroenLinks-PvdA heeft hier specifieke plannen voor en wil het “College Rechtspositie Politieke Ambtsdragers” uitbreiden.
Draaien en afkoelen
De afkoelperiode voor oud-politici heeft het ook tot de verkiezingsprogramma’s geschopt. Het CDA bepleit een “lobbyverbod voor oud-ministers”, GroenLinks-PvdA wil het college Rechtspositie Politiek Ambtsdragers opdragen om nieuwe banen van “bewindspersonen, Kamerleden en topambtenaren” in de eerste twee jaar te laten toetsen op het gebied van belangenverstrengeling. Ook NSC en Volt bepleiten het aanpakken van draaideurconstructies. Volt bepleit “een lobbyverbod met afkoelperiode voor uit dienst getreden topambtenaren en bewindspersonen”
Versterken regionale en lokale inspraak van burgers
De regio’s zijn in toenemende mate onderwerp van gesprek, ook op het gebied van de totstandkoming van beleid. Het verbeteren van de burgerinspraak is opgenomen in de verkiezingsprogramma’s van 50 PLUS, BBB, Volt, Forum, CDA, NSC, SP, PVV, JA21. De BBB stelt voor om inwoners sterker te betrekken bij besluitvorming in hun omgeving: “Inwoners weten zelf wat er in de omgeving speelt en waar behoefte aan is. Ze hebben zeggenschap over de eigen omgeving en worden vanaf het begin bij plannen betrokken.” JA21 pleit voor “Een Nationaal Programma Democratisering en Regio om directere inspraak van alle Nederlanders te bevorderen”.