We weten dat de Europese Raad en het Europees Parlement na de verkiezingen tot overeenstemming moeten komen over de volgende president van de Europese Commissie. Von der Leyen of toch iemand anders? Wie worden gekozen tot Eurocommissaris, en welke portefeuilles krijgen ze? Ook na de verkiezingen staat er nog heel wat te gebeuren!
Samenstelling en fracties EP
Het Europees Parlement krijgt 720 leden, die over de Lidstaten zijn verdeeld naar rato van het aantal inwoners. Nederland heeft 31 zetels te verdelen. In essentie vinden de verkiezingen per Lidstaat plaats en doen vooral gebruikelijke nationale politieke partijen mee. Na de verkiezingen gaan die in Europese fracties zitten die naar politieke richting geordend zijn. Zo ziet het er nu naar uit dat CDA, NSC, BBB en CU alle vier zitting willen nemen in de fractie van de Europese Volkspartij, die bestaat uit Christendemocraten. VVD, D66 en Volt denken aan de Renew-fractie van liberalen, terwijl GL-PvdA in Nederland met één lijst en verkiezingsprogramma uitkomt, maar direct daarna zal splitsen in Europarlementariërs die lid willen worden van de S&D van de sociaaldemocraten en Europarlementariërs die lid willen worden van de fractie van de Groenen.
Rechts van de VVD en rechts van de Europese liberale Renew-fractie is nog de nodige beweging te zien tussen de uiterst-rechtse Identity and Democracy (ID)-fractie (waar Le Pen de belangrijkste leider is, en waar de PVV – nu nog zonder EP-lid – lid van is) en de wat gematigdere en vooral conservatieve Europese Conservatieven en Hervormers (ECR), met onder andere de Poolse PiS, Fratelli d’Italia van Meloni en de NVA uit België. Een speerpunt van de ID-fractie is het behoud van soevereiniteit van de lidstaten.
Belang voor nieuwe coalitie
In het Hoofdlijnenakkoord heeft de nieuwe coalitie een reeks ambities opgenomen die aanzienlijke inschikkelijkheid van de EU en/of wijziging van EU-beleid vergen. Zo wil de nieuwe coalitie een ‘opt-out’ uit het Europese asiel- en migratiebeleid, een erkenning dat er in Nederland een asielcrisis zou zijn, meer ruimte voor de Nederlandse vissers en boeren bij onderwerpen als pulsvisserij en stikstofemissies. Tenslotte wil de nieuwe coalitie de jaarlijkse afdracht aan de EU met 1,6 miljard verlagen in de nieuwe meerjarenbegroting, waarvoor de Europese Commissie volgend jaar een voorstel uit zal brengen. Zonder over de merites van deze plannen te spreken, ziet het er momenteel niet naar uit dat deze wensen op veel steun van andere Lidstaten, de Europese Commissie of een meerderheid van het Europees Parlement kunnen rekenen.
Peilingen zeggen niet alles ,maar helpen bij scenario-denken
Politico houdt een ‘poll of polls’ met (opgetelde) peilingen bij hoe het Europees Parlement er na de verkiezingen waarschijnlijk uit gaat zien. Vooralsnog lijken de christendemocraten (EVP) en de sociaaldemocraten (S&D) verreweg de grootste fracties te vormen. Vraag is dan nog wel wie zij verder nodig hebben om een meerderheid te bereiken en ook welke partijen precies mee gaan doen met de EVP. Er waren geluiden dat mogelijk de Fratelli d’Italia van Meloni naar de EVP zou gaan. Als dat gebeurt, neemt de macht van de EVP toe, maar verschuiven standpunten waarschijnlijk wat naar rechts. Nu Le Pen niet meer wil samenwerken met de Duitse AfD, is de kans op een echt machtige rechts-radicale fractie weer wat afgenomen.
Een recente opiniepeiling van IPSOS voorspelt dat de nieuwe coalitie van PVV (9), BBB (1), NSC (1) en VVD (4) samen 15 zetels krijgen en in tegenstelling tot in de Tweede Kamer, ook net geen meerderheid. Uit de coalitie gaat alleen de PVV in zetels vooruit ten opzichte van de Tweede Kamer. Met BBB en NSC naar de EVP en met de VVD naar Renew, lijken EVP en Renew belangrijk te worden voor een nieuwe Nederlandse regering.
Waar de voorspelde negen Europarlementariërs van de PVV terecht zullen komen, is ook belangrijk. Het is echter mogelijk dat zij zich in het Europees Parlement niet bij de meerderheid aansluiten. Nu al is er aan de linkerzijde van het Europees Parlement veel verontwaardiging te horen dat de Christendemocraten een (nauwere) samenwerking met de ECR niet uitsluiten. Alom wordt echter verwacht dat de ID-fractie buiten een nieuwe meerderheid zal blijven omdat te veel groepen hen wel uitsluiten.
Het is mogelijk dat er rondom zowel ECR als ID een herschikking plaatsvindt en er nieuwe coalities komen. De partij met de meest negatieve reputatie is de Duitse AfD. Dankzij uitlatingen van hun lijsttrekker lijken Le Pen en Meloni daar niet meer mee samen te willen werken. Daarmee is de kans behoorlijk dat de AfD bij de Europese fractievorming buiten de boot gaat vallen.
Met 9 zetels zou de PVV een rol in dit spel kunnen spelen. Onder de regels van het Europees Parlement zijn voor fractievorming zowel het aantal leden van een beoogde fractie, als het aantal vertegenwoordigde nationaliteiten van groot belang.
Verder lezen?
Zo is duidelijk dat onverwachte wendingen in coalitievorming en discussies over uitsluitingen vanwege te extreme standpunten niet alleen in Den Haag plaatsvinden. De aanstaande Europese verkiezingen zijn daarbij van groot belang voor de ruimte die de beoogde nieuwe Nederlandse coalitie in Europa kan krijgen.
Voor wie meer wil weten hebben zowel De Correspondent als Politico informatieve gidsen gepubliceerd. Voor Nederland is er natuurlijk weer een Stemwijzer. Het is een open deur: Vergeet niet te stemmen! We hebben het later graag nog eens uitgebreid over de gevolgen van de uitslag voor Public Affairs.