Van harte gefeliciteerd met de Eberhard van der Laan Meditation Award. Wat betekent deze prijs voor u?
Verbinden is mij als voorzitter van de SER uit het hart gegrepen. Daarom ben ik heel trots op deze award. Eberhard van der Laan was minister in de tijd dat ik fractievoorzitter was. Ik heb uitgebreid met Eberhard gewerkt en weet als geen ander van zijn kwaliteiten. Dus extra leuk om zo’n mooie award te krijgen.
U ontving deze award omdat u in staat bent om partijen met uiteenlopende belangen met elkaar te verbinden. Wat is uw geheim?
Het is belangrijk om open te staan voor zoveel mogelijk geluiden in de samenleving en goed aan te voelen wat de sentimenten zijn over bepaalde vraagstukken en daarop in te spelen. Hiermee had ik ook al veel ervaring als kamerlid en politica. Daarnaast is het in het proces waarin werkgevers, werknemers en kroonleden tot overeenstemming komen over een vraagstuk belangrijk gericht te zijn op het ‘wij’ en de gezamenlijke belangen als uitgangspunt te nemen.
Onder uw leiding kwam de Denktank Coronacrisis bij elkaar, een groep vertegenwoordigers van de planbureaus, sociale partners en kennisinstituten. Dat lijkt me een behoorlijke uitdaging in deze coronaperiode, alleen al in praktische zin. Hoe lukte het u om op afstand toch een verbindende chemie tot stand te brengen tussen al deze partijen?
De overleggen die we als Denktank Coronacrisis voeren gaan online. Dat gaat prima. In het begin dacht ik “als je iedereen vijf minuten het woord geeft, is de tijd alweer voorbij”. Daar vind je dan nieuwe vormen voor, waardoor het creatiever wordt. Wij bevragen elkaar nu echt en er ontstaat veel meer discussie.
Alle betrokken instellingen en personen voelen zich heel gecommiteerd. We ervaren allemaal dat de kennisuitwisseling een belangrijke toegevoegde waarde heeft. We zitten in de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog, die behalve een gezondheidscrisis ook verworden is tot een economische en maatschappelijke crisis. We voelen allemaal de noodzaak om onze kennis en inzichten te delen, knelpunten te signaleren en oplossingsrichtingen voor zo goed mogelijk economisch herstel aan te reiken.
Als fractievoorzitter van de PvdA maakte u de vorige grote economische crisis mee. Hoe heeft u die crisis als fractievoorzitter ervaren?
De crisis van 2008 overviel ons, net als nu. De aard en de aanpak waren anders. De kredietcrisis raakte vooral specifieke sectoren. Nu worden we allemaal geconfronteerd met de gezondheidsrisico’s van de coronacrisis. En die gezondheidsrisico’s hebben een enorme weerslag op onze economie en samenleving. Tijdens de crisis van 2008 was er een klein crisisteam. Ik heb geleerd van 2008 dat het crisisteam zich op die crisis moet concentreren, maar dat er ook behoefte is aan een kring die vooruit kijkt, een kring die kennis van politieke en maatschappelijke processen meebrengt. Daarom heb ik bij begin van de coronacrisis de Denktank Coronacrisis bij elkaar geroepen.
Wat had u –daarop terugkijkend- meer of juist minder nodig van lobbyisten?
Welke lessen uit die crisis zouden ook lobbyisten moeten trekken?
De SER heeft de belangrijke taak om gevraagd én ongevraagd advies te geven aan de regering. In dit geval was het gevraagd advies, die werd geformuleerd nadat bekend werd dat ik het initiatief had genomen voor deze Denktank. Het advies hebben we ook gepresenteerd aan de Kamerleden. Wat altijd heel belangrijk is, ook voor lobbyisten, is om een goede vinger aan de pols te hebben bij politiek en samenleving. Waar heeft de politiek en samenleving behoefte aan en welke taak moet ik pakken? Die timing van het pakken van eigenaarschap is heel belangrijk.
In het advies ‘De contouren van een intelligent herstelbeleid’ adviseert de Denktank Coronacrisis het kabinet onder meer om vooral te blijven investeren. En niet te veel te bezuinigen, zoals in de vorige economische crisis. In hoeverre ervaart u dat dit advies ter harte wordt genomen door het kabinet? En als dat onvoldoende is: Hoe gaat de denktank de druk verder opvoeren?
Van belang is dat er voorafgaande aan de publicaties van het advies van de Denktank Coronacrisis een intensieve uitwisseling heeft plaatsgevonden van ervaringen en ideeën vanuit diverse disciplines en delen van de samenleving. Hierbij waren alle geledingen, werkgevers, werknemers, kroonleden, planbureaus, kennisinstituten, de ministeries zelf, betrokken. Zo brachten zowel de vakbeweging als de ondernemers veel informatie in uit hun achterbannen. Evenzo informeerden betrokken ambtenaren van de ministeries de deelnemers over de zoektocht van de departementen en de politieke beleidsrichtingen die in beeld zijn.
De wekelijkse overleggen tussen sociale partners en een kabinetsdelegatie over de maatregelenpakketten zijn (indirect) dus ook door de gesprekken in de Denktank beïnvloed. Daarmee ontstond een breed gedragen advies, dat door alle betrokken partijen uitgedragen werd.
Het risico dreigt dat de coronacrisis bestaande verschillen in de maatschappij vergroot. Er zijn diverse aanwijzingen dat de ongelijkheid door toeneemt. Wat moet er volgens u gebeuren om deze sociale ongelijkheid een halt toe te roepen?
We vreesden hier al voor bij aanvang van de crisis en nu blijkt uit allerlei onderzoeken dat dit inderdaad het geval is.
Het gaat hierbij zowel om een verslechtering van de positie van traditionele categorieën kwetsbare groepen, onder wie mensen met een lage sociaaleconomische status, laaggeletterden, mensen met een (arbeids)beperking, asielzoekers, kwetsbare ouderen, als om nieuwe categorieën, waaronder flexwerkers en middengroepen, die de financieel-economische gevolgen ondervinden. Dit zijn bijvoorbeeld mensen met weinig financiële reserves die hun baan of kleine onderneming verliezen. Maar je ziet ook dat vrouwen harder worden geraakt. Zo bleek niet lang na uitbreken van de coronacrisis dat de gewerkte uren van vrouwen teruglopen, onder andere doordat juist de sectoren waar veel vrouwen werken harder werden geraakt. Ook blijkt recent dat de coronacrisis een einde maakt aan de opmars van vrouwelijke ceo’s. En ook jongeren zijn kwetsbaar voor een cumulatie van problemen, omdat zij bijvoorbeeld voor zieke gezinsleden moeten zorgen en ook onvoldoende ondersteuning bij afstandsonderwijs hebben.
Het is daarom belangrijk goed te blijven monitoren welke mensen kwetsbaar zijn geworden.
Een werkgroep van de Denktank Coronacrisis identificeerde de extra kwetsbaren. Als we de persoonlijke schade van mensen niet tijdig onderkennen, worden uiteindelijk de maatschappelijke ‘kosten’ van de crisis alleen maar groter en kan dat leiden tot extra zorgbehoeften of crisissituaties zoals verwaarlozing, vereenzaming of huiselijk geweld. Overigens is een belangrijke nuancering dat niet iedereen binnen een bepaalde als kwetsbaar te duiden groep ook echt kwetsbaar is. Ook is het goed om te beseffen dat corona ook zijn effecten heeft op vrouwen.
Hebben public affairs professionals misschien kansen laten liggen op dit vlak?
Dat is aan de professionals zelf. De SER heeft in ieder geval maatschappelijke welvaart voor iedereen als uitgangspunt Dit is verankerd in de doelstellingen van de SER: een sterke en duurzame economie, waarin zoveel mogelijk mensen aan het werk zijn, met een redelijke verdeling van inkomens.
Het image van de public affairs professional is niet altijd positief. Hoe kunnen public affairs professionals hier volgens u aan werken?
Luisteren om te willen begrijpen en in te willen voelen wat andere mensen drijft. En je verhouden tot iedereen in de samenleving. Maar ook laten zien waar je passie ligt en voor wie je het wil doen.
Welke sectoren en/of doelgroepen zou u als SER-voorzitter graag nog meer willen bereiken?
De SER is natuurlijk een uniek instituut, met een unieke taakstelling: samen met ondernemers, werknemers en kroonleden adviseren we regering en parlement over sociaal-economische vraagstukken en brengen we op basis daarvan de discussie verder. Dit tripartiete stelsel, zoals we dat noemen, maakt dat goed kunnen luisteren een belangrijke eigenschap is voor mij als voorzitter van de SER. Het is belangrijk om open te staan voor zoveel mogelijk geluiden in de samenleving en goed aan te voelen wat de sentimenten zijn over bepaalde vraagstukken en daarop in te spelen. De activiteiten van de SER moeten resoneren in de samenleving. Daarom kijken we ook hoe we verschillende groepen mensen kunnen betrekken bij onze adviezen. Zo houden sociale partners enquêtes bij hun achterban om ervaringen te inventariseren en organiseert de SER dialoogsessies om ervaringen mee te nemen van de doelgroepen die direct te maken hebben met onze adviezen Ook doen we polls. Zo hebben we via een speciale OppApp vele goede ideeën opgehaald onder jongeren. Ruim tweeduizend jongeren gaven al hun input over hun ervaringen in coronatijd met onderwijs, werk en wonen voor een advies.
Zou u iets kunnen vertellen over uw eerstvolgende grote project bij de SER?
Dan wil ik het nog even hebben over dat laatstgenoemde advies van de Jongerendenktank Coronacrisis. Dat zal in januari aangeboden worden aan het kabinet. De Jongerendenktank Coronacrisis is een samenwerking tussen het SER-Jongerenplatform en Generatie-Y. De input van de jongeren leverde meer dan 3500 ideeën op met oplossingen voor de gevolgen van de coronacrisis. Maar er zitten nog veel meer adviezen aan te komen. Voorlopig blijft de coronacrisis onze aandacht vragen. De tweede besmettingsgolf heeft duidelijk gemaakt dat de Denktank nog steeds een belangrijke rol heeft. Hoe langer de crisis duurt, hoe groter ook de economische en sociaal-maatschappelijke gevolgen zullen zijn. We moeten goed voorbereid zijn op de komende jaren, daar zullen we ons op richten. Ik nodig iedereen in ieder geval van harte uit om de SER via de social mediakanalen te volgen.
- Fotografie: Angeline Swinkels