Medewerkers van gemeenten staan met de voeten in de modder als het om Haags beleid gaat. Zij moeten het beleid uitvoeren en weten als geen ander wat werkt en wat niet werkt. Maar hoe pak je dat aan? Daarover organiseerde het Centre for Professional Learning (CPL) van de Universiteit Leiden maandag 8 maart een webinar, waarbij ook BVPA-leden aanwezig waren.
Erik van Venetië is lobby- en public affairsadviseur en daarnaast docent bij de Leergang Public Affairs. Hij schreef een aantal boeken over lobbyen en weet alles over hoe je als gemeentelijke lobbyist in Den Haag binnenkomt én blijft. Samen met Eric de Rijk, public affairs adviseur en lobbyist bij de VNG (de Vereniging van Nederlands Gemeenten) sprak Van Venetië onder leiding van CPL-programmaleider Carola Schoor over de actualiteit in de gemeentelijke wereld in relatie met Den Haag, de trends in gemeentelijke public affairs en persoonlijke ervaringen van de deelnemers.
Actualiteit: oorlog in Oekraïne
De oorlog in Oekraïne is hét onderwerp als het gaat om actualiteit. De Rijk: “De gezamenlijke inkoop van gas door gemeenten, daar wordt nu over gesproken. Er zijn door het hele land gemeenten die collectief gas hebben ingekocht volgens Europese aanbestedingsregels en vaak blijkt dat Gazprom het beste bod had. En dus lopen er nu veel contracten met Gazprom. Dit leidt tot commotie: kunnen we daar wat aan doen? Hoe komen we van die contracten vanaf? Daarop zoomen mijn collega’s nu in en het blijkt nagenoeg onmogelijk om Russisch gas van de Nederlandse markt te weren. Als je het contract nu verbreekt, betaal je veel meer voor een nieuw contract. Het wordt voor gemeenten dus een hele dure grap en dat geld is er simpelweg niet.” Als we Rusland willen treffen, dan moet er gemeenschappelijk worden opgetrokken, liefst in Europees verband, zegt De Rijk. “De primaire reactie is: hier moeten we wat aan doen, maar dat is in de praktijk dus lastig.”
Ook over de opvang van Oekraïense vluchtelingen is veel overleg tussen de gemeentelijke bestuurders. “Hier komt veel bij kijken voor gemeenten. Oekraïners hebben recht op vrij reizen door Europa en kunnen hier werken, ook kinderen mogen hier naar school. De verwachting is dat er veel mensen deze kant op vluchten, maar hoeveel is onduidelijk. Gemeenten staan aan de lat om onderdak te regelen voor de vluchtelingen. Maar er is nog steeds woningnood in Nederland, dat wordt dus wel een uitdaging.”
Met de rem erop begroten
De Rijk vertelt daarnaast over de negatieve effecten van het huidige regeerakkoord op de financiële toekomst van de gemeenten. Kijkend naar de komende gemeenteraadsverkiezingen, is het zijn verwachting dat veel nieuwe colleges vanaf dag een met de rem erop moeten begroten en in het slechtste geval zelfs meteen moeten bezuinigen.
Erik van Venetië gaat vervolgens verder in op de drie trends die er zijn waar te nemen in de gemeentelijke lobby. Hoe gaat de public affairs tussen gemeenten en het rijk? Van Venetië: “Het eerste is samenwerken. Je ziet op gemeentelijk solo-niveau steeds meer pogingen om meer samenwerking te zoeken met maatschappelijke stakeholders. Soms is dit heel goed georganiseerd, bijvoorbeeld in de regio Twente. Daar heb je Twente Board, een goed opgetuigde club die volgens een drie O-samenwerking opereert: Overheid-Ondernemers-Onderwijs. Het heel interessant om die nieuwe vormen te zien.”
Onderschatting van kennis- en netwerkniveau
De tweede trend gaat over kwaliteit van de lobbyboodschap. “Wat ik merk in lobbygesprekken met ambtenaren en Kamerleden, is dat in Den Haag een concentratie van kennis is. Gemeenten denken soms: oh ik ga wel even naar Den Haag om een en ander te regelen. Maar dan wordt het kennis- en netwerkniveau onderschat. Je komt alleen nog maar binnen met heel goede en doordachte boodschappen. Daarbij helpt de eerste trend ook: samenwerken met anderen. Binnenkomen is niet zo moeilijk, maar daar blijven wel.” De derde trend die Van Venetië noemt is handelen in onzekerheid. “Mijn oproep aan ambtenaren is om ruimte te zoeken binnen je organisatie om te innovatief bezig te zijn met je lobby. Bestuurders hebben vaak last van een afrekencultuur, kritische gemeenteraden, sociale media en van (sommige) lokale partijen. Het is dan zaak om met bestuurders die lef hebben toch je lobby op poten te zetten.”
Leef je in de ander in
Daarna is het tijd voor vragen vanuit de deelnemers. Een vraag gaat bijvoorbeeld over de voorbereiding als je naar Den Haag gaat. Hoe kan je dat het beste doen? Hoe maak je je verhaal zo breed mogelijk? Van Venetië: “Verdiep je in waar Den Haag mee bezig is. Welke opgaves heeft Den Haag? Zorg dat je op jouw onderwerp het regeerakkoord uit je hoofd kent en vraag daarover door. Door je in te leven in de ander, bereid je jezelf goed voor. Dat geldt zeker voor de gemeentelijke lobby richting Den Haag.”
Van Rijk vult aan: “Wij staan ook wel bekend als de Vereniging Nooit Genoeg. Wij komen vaak klagen dat het geld op is. Een van de lastigste dingen van ons werk is om bij een Kamerlid of een departement langs te gaan en er niet een aap op hun schouder bij te komen zetten. De kunst is om het zo te brengen dat jouw gesprekspartner het gevoel heeft dat je een aapje van hem overneemt. Als je dat voor elkaar krijgt, ben je zeer effectief bezig, maar dat is wel het lastigste deel van lobbyen.”
Meer over de leergang vind je hier: https://www.universiteitleiden.nl/cpl/public-affairs/leergang-public-affairs-door-gemeenten.
Foto: screenshot webinar 'Vertrouwen in politiek, overheid en gemeenten: gaat 2022 het verschil maken?'. Copyright: Universiteit Leiden.
Actualiteit: oorlog in Oekraïne
De oorlog in Oekraïne is hét onderwerp als het gaat om actualiteit. De Rijk: “De gezamenlijke inkoop van gas door gemeenten, daar wordt nu over gesproken. Er zijn door het hele land gemeenten die collectief gas hebben ingekocht volgens Europese aanbestedingsregels en vaak blijkt dat Gazprom het beste bod had. En dus lopen er nu veel contracten met Gazprom. Dit leidt tot commotie: kunnen we daar wat aan doen? Hoe komen we van die contracten vanaf? Daarop zoomen mijn collega’s nu in en het blijkt nagenoeg onmogelijk om Russisch gas van de Nederlandse markt te weren. Als je het contract nu verbreekt, betaal je veel meer voor een nieuw contract. Het wordt voor gemeenten dus een hele dure grap en dat geld is er simpelweg niet.” Als we Rusland willen treffen, dan moet er gemeenschappelijk worden opgetrokken, liefst in Europees verband, zegt De Rijk. “De primaire reactie is: hier moeten we wat aan doen, maar dat is in de praktijk dus lastig.”
Ook over de opvang van Oekraïense vluchtelingen is veel overleg tussen de gemeentelijke bestuurders. “Hier komt veel bij kijken voor gemeenten. Oekraïners hebben recht op vrij reizen door Europa en kunnen hier werken, ook kinderen mogen hier naar school. De verwachting is dat er veel mensen deze kant op vluchten, maar hoeveel is onduidelijk. Gemeenten staan aan de lat om onderdak te regelen voor de vluchtelingen. Maar er is nog steeds woningnood in Nederland, dat wordt dus wel een uitdaging.”
Met de rem erop begroten
De Rijk vertelt daarnaast over de negatieve effecten van het huidige regeerakkoord op de financiële toekomst van de gemeenten. Kijkend naar de komende gemeenteraadsverkiezingen, is het zijn verwachting dat veel nieuwe colleges vanaf dag een met de rem erop moeten begroten en in het slechtste geval zelfs meteen moeten bezuinigen.
Erik van Venetië gaat vervolgens verder in op de drie trends die er zijn waar te nemen in de gemeentelijke lobby. Hoe gaat de public affairs tussen gemeenten en het rijk? Van Venetië: “Het eerste is samenwerken. Je ziet op gemeentelijk solo-niveau steeds meer pogingen om meer samenwerking te zoeken met maatschappelijke stakeholders. Soms is dit heel goed georganiseerd, bijvoorbeeld in de regio Twente. Daar heb je Twente Board, een goed opgetuigde club die volgens een drie O-samenwerking opereert: Overheid-Ondernemers-Onderwijs. Het heel interessant om die nieuwe vormen te zien.”
Onderschatting van kennis- en netwerkniveau
De tweede trend gaat over kwaliteit van de lobbyboodschap. “Wat ik merk in lobbygesprekken met ambtenaren en Kamerleden, is dat in Den Haag een concentratie van kennis is. Gemeenten denken soms: oh ik ga wel even naar Den Haag om een en ander te regelen. Maar dan wordt het kennis- en netwerkniveau onderschat. Je komt alleen nog maar binnen met heel goede en doordachte boodschappen. Daarbij helpt de eerste trend ook: samenwerken met anderen. Binnenkomen is niet zo moeilijk, maar daar blijven wel.” De derde trend die Van Venetië noemt is handelen in onzekerheid. “Mijn oproep aan ambtenaren is om ruimte te zoeken binnen je organisatie om te innovatief bezig te zijn met je lobby. Bestuurders hebben vaak last van een afrekencultuur, kritische gemeenteraden, sociale media en van (sommige) lokale partijen. Het is dan zaak om met bestuurders die lef hebben toch je lobby op poten te zetten.”
Leef je in de ander in
Daarna is het tijd voor vragen vanuit de deelnemers. Een vraag gaat bijvoorbeeld over de voorbereiding als je naar Den Haag gaat. Hoe kan je dat het beste doen? Hoe maak je je verhaal zo breed mogelijk? Van Venetië: “Verdiep je in waar Den Haag mee bezig is. Welke opgaves heeft Den Haag? Zorg dat je op jouw onderwerp het regeerakkoord uit je hoofd kent en vraag daarover door. Door je in te leven in de ander, bereid je jezelf goed voor. Dat geldt zeker voor de gemeentelijke lobby richting Den Haag.”
Van Rijk vult aan: “Wij staan ook wel bekend als de Vereniging Nooit Genoeg. Wij komen vaak klagen dat het geld op is. Een van de lastigste dingen van ons werk is om bij een Kamerlid of een departement langs te gaan en er niet een aap op hun schouder bij te komen zetten. De kunst is om het zo te brengen dat jouw gesprekspartner het gevoel heeft dat je een aapje van hem overneemt. Als je dat voor elkaar krijgt, ben je zeer effectief bezig, maar dat is wel het lastigste deel van lobbyen.”
Meer over de leergang vind je hier: https://www.universiteitleiden.nl/cpl/public-affairs/leergang-public-affairs-door-gemeenten.
Foto: screenshot webinar 'Vertrouwen in politiek, overheid en gemeenten: gaat 2022 het verschil maken?'. Copyright: Universiteit Leiden.